Winst met kringlooplandbouw

Wilt u de film gaan vertonen? Of wilt u de film met een bespreking/debat organiseren voor uw organisatie? Mail dan naar kringlooplandbouw@gmail.com of benader een van deze contactpersonen: Marijke Kuipers (06-42383361), Anton Nigten (06-54280142), Toon Jansen (06-23373923) of Frank Verhoeven (06-20003239).

Naast de film is ook een lespakket beschikbaar voor het onderwijs.

Er is ook een comité van aanbevelingen, bestaande uit:

• Prof. Dr. H.H.F (Herman) Wijffels
• Prof. Dr. ir. Jan Douwe v.d. Ploeg
• Prof. Dr. Louise Vet
• Wil Meulenbroeks
• Jan Willem Straatsma

De film is bedoeld om de melkveehouderij in Nederland te bewegen een duurzamer weg richting kringlooplandbouw in te slaan en tot een grote reductie te komen in de uitstoot van stikstof door melkveehouderijbedrijven. Hiermee beogen we een win-win situatie. Zeker als de film onderdeel is van een (serie) bijeenkomsten, een debat of een lespakket.

Doelgroep vormen
-(gangbare) melkveebedrijven
– leerlingen en docenten van agrarische opleidingen en docenten,
– wetenschappers en consumenten.

Film “Winst met kringlooplandbouw”
Het is een positieve film met een duidelijke boodschap over een complex vraagstuk. Met behulp van de kringloop is het mogelijk om een melkveebedrijf te runnen zonder overmatige stikstof uitstoot, en afgestemd op de draagkracht van de natuur.

De film is gemaakt door Schoonhoven Producties. De lange film duurt 54 minuten.De korte duurt 30 minuten en is een ingekorte, minder wetenschappelijke film met dezelfde strekking.

Inhoud film:
“Wij hebben geen ammoniakprobleem”. Ruim 20 jaar geleden zeiden Jaap van Bruchem* en Egbert Lantinga* van de Wageningen Universiteit dat we geen ammoniakprobleem hebben in de melkveehouderij en dat ze een natuurlijke oplossing zagen voor het stikstof-overschot. Op de proefboerderij de Minderhoudhoeve van de Wageningen Universiteit en later bij het VEL & VANLA project in de Noordelijke Friese Wouden werd het bewijs geleverd. De beelden van de uitzending van het Agrarisch Journaal uit 2000 spreken boekdelen.
Wageningen Universiteit echter, in samenwerking met eerst het Ministerie van Landbouw en later Economische Zaken, kozen niet voor de oplossing die was gevonden op het proefbedrijf de Minderhoudhoeve en later in de praktijk. Zij kozen voor een intensievere landbouw.
De huidige intensieve landbouw is gestoeld op het zogeheten controlemodel, de focus ligt op zo hoog mogelijke productie tegen zo laag mogelijke kosten. [

De gevolgen van deze landbouw zijn velerlei, zoals een achteruitgang van de biodiversiteit; door het gebruik van pesticiden en kunstmest is o.a. een achteruitgang veroorzaakt van bloeiende planten wat weer gevolgen heeft voor wilde bijensoorten in Nederland en brekebeenvogeltjes met te weinig kalk vanwege de stikstofdepositie in natuurgebieden.
Verder heeft het stikstofoverschot in de melkveehouderij uiteindelijk gezorgd voor het nemen van drastische maatregelen; de veestapel moet krimpen en vooral kleine (gangbare) boeren zijn de dupe en moeten inkrimpen of geven zelfs het boerenbestaan op. In de film wordt uit de doeken gedaan dat de natuurlijke kringloop melkveehouderij qua productie heel wel kan concurreren met de klassieke intensieve melkveehouderij, tegen aanzienlijk lagere kosten en een vrijwel verwaarloosbare belasting van het milieu.
Jaap van Bruchem ziet de teloorgang van de Nederlandse melkveebedrijven met lede ogen aan en besloot tot het maken van een film om daarmee boeren en burgers te kunnen bereiken. In de film doet Jaap van Bruchem uit de doeken hoe het onderzoek 20 jaar geleden werd vormgegeven en wat de uitkomst was.
In de film komen aan het woord:
• Joop Overvest, toenmalig bedrijfsleider van de Minderhoudhoeve. Hij vertelt over de praktijk. De fragmenten uit het Agrarisch Journaal geven aan dat er een eenvoudige oplossing voor handen was voor het ammoniak- en nitraatprobleem.
• Frank Verhoeven was onder supervisie van Jaap van Bruchem betrokken bij onderzoek Vel & Vanla en heeft nu adviesbureau Boerenverstand. Hij vertelt hoe de kennis in praktijk werd gebracht in het Vel & Vanla project in de Noordelijke Friese Wouden en wat het advies is aan boeren om met behulp van de kringloop zo natuurlijk mogelijk te boeren.
• Bauke Meijer is gangbare melkveehouder in Witteveen (Drenthe) en kwam in 2002 in aanraking met de kringlooplandbouw toen de provincie Drenthe een project opstartte om kringlooplandbouw te stimuleren. Jaap van Bruchem was een van de initiatiefnemers. Het project Bedreven Bedrijven Drenthe begon met 40 deelnemers en had uiteindelijk honderden deelnemers. Bauke Meijer was een van hen en vertelt in de film enthousiast over zijn bevindingen. Bauke Meijer heeft een gangbaar bedrijf en werkt met het Holstein-Friesian ras.
• Rick Meulenbroeks is een gangbare melkveehouder in Lage Mierde, Noord Brabant. Samen met zijn ouders en een medewerker runt hij een bedrijf met 230 melkkoeien van het rood bont Holstein ras. Het bedrijf heeft 47 ha en wil een stuk natuurgebied erbij gaan gebruiken en zich meer gaan toeleggen op kringlooplandbouw.
• Foppe Nijboer is melkveehouder in Boelenslaan (Friesland) en in de tijd van het onderzoek van Jaap van Bruchem een van de deelnemers van het Vel & Vanla project. Nu past hij, samen met zijn vrouw Baukje Nijboer en hun zoon, de kringloopmethode nog steeds toe op hun melkveebedrijf. “Het begint bij goede mest, als de poep goed is dan is de koe gezond.” Eerst had Foppe Nijboer een gangbaar bedrijf maar door de omschakeling is hij nu biologisch geworden. De koeien op het bedrijf hebben geen horens en hij werkt met het Fries-Hollandse ras. Het bedrijf van Foppe Nijboer is een bewijs wat omschakeling naar kringlooplandbouw kan doen voor je melkveebedrijf. Financieel gaat het bedrijf uitstekend en het bedrijf heeft nu een stikstofoverschot van nul.
• Arnout Venenkamp is beleidsmedewerker van de provincie Drenthe en vertelt dat de provincie Drenthe in 2020 meer dan de helft van alle landbouw wil verduurzamen. De kringlooplandbouw wordt gestimuleerd. Metingen van het grondwater geven aan dat het ammoniak (stikstof)verlies drastisch is verlaagd.
• Jaap van Bruchem is oud-onderzoeker Wageningen Universiteit en deed 5 jaar onderzoek op de Minderhoudhoeve, ontwikkelde de kringlooplandbouw en is nog altijd actief betrokken.
• Egbert Lantinga is nog werkzaam als onderzoeker bij de Wageningen Universiteit, niet in de film.
• In de film worden beelden gebruikt van de melkveebedrijven van maatschap Nijboer, familiebedrijf Meijer, maatschap Meulenbroecks, maatschap Kok, Gjalt Tjeerdsma en Marije Klever.

Het project is gebaseerd op het gedachtegoed dat Jaap van Bruchem heeft ontwikkeld in het kader van het PMOV project. Jaap van Bruchem is oud-onderzoeker aan de Wageningen Universiteit. Hij deed onderzoek op de Minderhoudhoeve (een proefboerderij van de WUR) en heeft daar een model voor de kringlooplandbouw ontwikkeld dat bijdraagt aan aanzienlijke lagere emissies naar de omgeving en dus betere kwaliteit van het milieu. Bovendien scoren de bedrijven die het model hanteren economisch ook beter. In de film doet Jaap van Bruchem uit de doeken hoe hij 20 jaar geleden met een onderzoek begon om in een melkveebedrijf mest te produceren van compost-kwaliteit. De film laat zien wat de uitkomsten waren van een aantal aan het onderzoek verbonden bedrijven. En van boeren die daar nu nog mee werken!

De basis van dit project is de film die Huib Schoonhoven en Karen Kuiper maakten over het n.a.v. het PMOV-project in de praktijk gebrachte gedachtegoed.

PMOV
PMOV (een afkorting van Platform Minderhoudhoeve, Ossenkampen en Vel&Vanla) was een landelijk platform van innovatieve boeren en onderzoekers. PMOV is in 1999 opgericht rondom vier innovatieve landbouwinitiatieven en in 2003 en 2004 uitgebreid. De A.P. Minderhoudhoeve en de Ossenkampen zijn beide proefbedrijven van de Universiteit Wageningen; VEL & VANLA, twee Friese milieucoöperaties die samen zestig melkveehouders uit de Noordelijke Friese Wouden omvatten. Deze proberen op een natuurlijke wijze bodem, plant en dier op elkaar af te stemmen, ten behoeve van een optimale bodemvruchtbaarheid, bodembiologie, mestkwaliteit en eiwitarme en vezelrijke veevoeding.
Betrokken sinds 2003 was ook Bedreven Bedrijven Drenthe, een coöperatief mineralenproject, en De Uitdaging, een boereninitiatief uit Dalfsen. Betrokken waren tevens sinds 2004 vier studiegroepen uit Groningen. Alle betrokken boeren streven naar een milieusparende, diervriendelijke en economisch verantwoorde manier van boeren. Door middel van een aantal simpele maatregelen blijkt dit vrij makkelijk bereikbaar te zijn,
De werkwijze die de PMOV-boeren verenigt, is de aanpak van hun bedrijf als één geheel. In de vorige eeuw leerden de boeren vanuit de Wageningse onderzoeks-benadering om nauwkeurig te analyseren welk onderdeel van hun bedrijf het best rendeerde, om dat vervolgens steeds groter te maken en zo rijk te worden. Nu (her)ontdekten de PMOV-boeren hoe elk van de delen waaruit hun bedrijf bestaat, in aanleg een stimulerende invloed heeft op de overige delen. Ze vonden wegen om te zorgen dat ze samen een meerwaarde hebben, als systeem, als levend geheel of organisme.

Kort gezegd is hun visie:
– Als de dieren vezelrijk en eiwitarm voedsel krijgen, produceren zij hoogkwalitatieve mest (ammonium arm) die, mits goed bewerkt en uitgebracht, het bodemleven bevordert met een ruime C/N ratio (verhouding koolstof/stikstof), ofwel stikstof arm.
– De bodem die zodoende biologisch geactiveerd is, zorgt voor een weelderige ziektevrije plantengroei (veevoer, productiegewassen).
– Dit is de basis voor de dieren om zelf goed te groeien en gezonde nakomelingen, gezonde melk en vlees en goede mest voort te brengen.
Onderlinge samenwerking van de boeren en de gerichte zorg voor natuur en milieu vloeien als vanzelfsprekend voort uit deze werkwijze.
Naarmate de boer dit kringloopsysteem bewuster hanteert, groeit de duurzaamheid uit tot gezond-makende ontwikkeling: er ontstaat een positieve spiraalbeweging.

Het basisconcept dat in het PMOV wordt toegepast is sinds de negentiger jaren van de vorige eeuw ontwikkeld door Jaap van Bruchem, toen verbonden aan de Wageningen Universiteit. Hij ontwikkelde een holistisch rekenmodel waarin de stikstofkringloop in het bedrijf instrument is om bodem, gewas, vee en mest op elkaar af te stemmen. Hij verwerkte in het rekenmodel alles wat hij leerde bij succesvolle boeren met hart voor hun land, hun beesten en gewassen. Omgekeerd bezochten honderden (circa 7500) boeren de Minderhoudhoeve en maakten daar kennis met de benadering van Jaap. Als bij een boer de ogen gingen glimmen van herkenning, ging Jaap er op af om samen verder aan de verfijning en toepassing van zijn systeem te werken. Dat bleek bijzonder inspirerend en leerzaam voor beiden: voor elke individuele bedrijfssituatie moest immers de dáár passende oplossing worden gevonden. Toen na een jaar of vijf zo’n tweehonderd boeren met Jaap aan de slag waren, richtte een aantal van hen het PMOV op. Daar zaten niet alleen boeren in, maar ook veevoerfabrikanten, landbouwvoorlichters en geïnteresseerde burgers. Op vele manieren werd samengewerkt. Zo werden er bijvoorbeeld vier studiedagen per jaar gehouden waar de samenwerkende groepen hun ervaringen uitwisselen (Zie ‘Oogst’, oktober 2004).

Na het stoppen van het PMOV project en de Minderhoudhoeve door Wageningen Universiteit in 2002 zijn honderden boeren doorgegaan met het gedachtegoed.